در آزمایشگاههای حرفهای، کیفیت آب مورد استفاده نقشی کلیدی در دقت نتایج ایفا میکند. یکی از شناختهشدهترین استانداردهای بینالمللی برای تعیین درجه خلوص آب، استاندارد ISO 3696 است. این استاندارد توسط سازمان بینالمللی استانداردسازی (ISO) تدوین شده و معیارهایی دقیق برای طبقهبندی و آزمایش آب مورد استفاده در مصارف آزمایشگاهی ارائه میدهد. اگر شما نیز در حوزههای علوم آزمایشگاهی، شیمی تجزیه، داروسازی، یا بیوتکنولوژی فعالیت دارید، شناخت دقیق این استاندارد برای ارتقاء کیفیت کارهای تحلیلی شما ضروری است.
استاندارد ISO 3696 چیست؟
ISO 3696 تحت عنوان رسمی "Water for analytical laboratory use — Specification and test methods" منتشر شده است. این استاندارد، آب مورد استفاده در آزمایشگاهها را از نظر خلوص و ویژگیهای فیزیکوشیمیایی به سه نوع (Type I، Type II، Type III) طبقهبندی میکند. هر نوع آب کاربرد خاص خود را دارد و باید با پارامترهای مشخصی مطابقت داشته باشد.
جدول مقایسه سه گرید آب در ISO 3696
| ویژگی | نوع I | نوع II | نوع III |
|---|---|---|---|
| رسانایی الکتریکی (µS/cm در 25°C) | ≤ 0.1 | ≤ 1.0 | ≤ 5.0 |
| جذب اشعه UV در 254 نانومتر | ≤ 0.001 | ≤ 0.01 | مشخص نشده |
| باقیمانده پس از تبخیر (mg/L) | ≤ 1 | ≤ 2 | ≤ 10 |
| کاربرد اصلی | آنالیز بسیار دقیق، HPLC، زیستشناسی مولکولی | محلولسازی، محیط کشت، آزمایشات عمومی | شستوشو، رقیقسازی اولیه |
هدف از تدوین استاندارد ISO 3696
- اطمینان از تکرارپذیری نتایج تحلیلی
- کاهش آلودگیهای ناخواسته در نمونهها
- ارائه یک استاندارد یکپارچه و قابل مقایسه در سطح جهانی
- تعریف روشهای آزمون برای اندازهگیری پارامترهای کیفیت آب
آزمونهای استاندارد در ISO 3696
استاندارد ISO 3696 روشهای زیر را برای بررسی کیفیت آب آزمایشگاهی توصیه میکند:
- آزمون هدایت الکتریکی (Conductivity)
- آزمون جذب اشعه ماوراءبنفش در 254 nm
- اندازهگیری باقیمانده مواد جامد پس از تبخیر
- آزمونهای شناسایی یونها یا ترکیبات آلی آلاینده
چرا استفاده از آب با استاندارد ISO 3696 مهم است؟
در بسیاری از فرآیندهای آزمایشگاهی، حتی مقدار ناچیزی از ناخالصیها میتواند به:
- نتایج نادرست در آنالیز منجر شود
- خرابی تجهیزات حساس مانند HPLC یا الکترودهای pH ایجاد کند
- آلودگی متقاطع نمونهها بیانجامد
- کاهش طول عمر مواد مرجع یا محلولهای استاندارد بیانجامد
کاربردهای آب مطابق ISO 3696
نوع I
- مناسب برای HPLC، ICP-MS، آنالیز مولکولی، PCR، آزمایشات سمشناسی و زیستفناوری
- تهیه محلولهای مرجع بسیار حساس
نوع II
- استفاده در محیطهای کشت میکروبی، محلولسازی، بافرها
- مناسب برای آنالیزهای روزمره در آزمایشگاههای تحقیقاتی و صنعتی
نوع III
- شستوشوی ظروف شیشهای
- تامین آب اولیه برای سیستمهای تولید آب با خلوص بالاتر
- مناسب برای استفاده عمومی در آزمایشگاهها
دستگاه تولید آب خالص بر اساس ISO 3696
بسیاری از برندهای معتبر تولید تجهیزات آزمایشگاهی مانند Merck Millipore، ELGA، Thermo Fisher و Sartorius دستگاههایی برای تولید آب با استاندارد ISO 3696 تولید میکنند. این دستگاهها معمولاً دارای مراحل فیلتراسیون، اسمز معکوس، رزین تبادل یونی و نور UV هستند.
ارتباط استاندارد ISO 3696 با سایر استانداردها
- ISO/IEC 17025: آزمایشگاههایی که به این استاندارد اعتبار دارند، اغلب ملزم به استفاده از آب با استاندارد ISO 3696 هستند.
- GLP و GMP: رعایت اصول کار آزمایشگاهی خوب و تولید خوب، نیازمند استفاده از آب آزمایشگاهی خالص و قابل ردیابی است.
نتیجهگیری
استاندارد ISO 3696 بهعنوان مرجع اصلی در تعیین کیفیت آب آزمایشگاهی، نقش حیاتی در دقت، صحت و ایمنی فرآیندهای تحلیلی ایفا میکند. شناخت این استاندارد و استفاده از آب با گرید مناسب، نه تنها موجب افزایش اعتبار نتایج آزمایشگاهی میشود، بلکه از آسیب به تجهیزات حساس نیز جلوگیری میکند. اگر به دنبال تامین آب آزمایشگاهی با استاندارد ISO 3696 هستید، محصولات فروشگاه شیمی گلس میتوانند انتخابی مطمئن باشند.
